Friday, March 15, 2024

Captains Peak Resort gipasirad-an,
Sama’ng isyu posibleng manga-abli

TAGBILARAN CITY, March 14 (PIA)--Gipasirad-an ang nag viral nga Captains Peak Resort sa Department of Environment and Natural Resources, apan ang kaso, usa lamang sa gatusan ka mga pagsupak sa balaod sa protected areas nga nagpanghitabo dinhi sa Bohol.

Kasagaran hinuon niini, wala na panumbalinga sa mga tinugyanan.

Niadto pang 1988 nga ang National Committee on Geological Sciences mingdeklara sa Chocolate Hills sa Bohol isip National Geological Monument, agi og pag-ila sa iyang talagsaon nga kinaiya, matampo niini sa siyensya, ug ang pagka anindot niini nga tan-awon.

Aron mas mapalig-on ang pagpatunhay sa talagsaon nga mga bungtod, ang Chocolate Hills, nga kanhi nailhan nga Carmen Hills, gideklara nga angay panalipdan, niadtong Hulyo 1, 1997, pinaagi sa Proclamation 1037 nga gipagawas ni kanhi Presidente Fidel V. Ramos.

Kining Proklamasyon nagtuboy sa Chocolate Hills isip Nasudnon nga Geological Monument ug Protected Landscape, samtang giila niini ang talagsaon nga mga geological formations sama sa halos susama og hugis nga mga bungtod aron pagseguro nga kapanalipdan kini’ng natural nga talan-awon, aron mapaambit sa mga kaliwatan.

Ang deklarasyon nagtumong usab nga patunhayon ang talagsaon nga Chocolate Hills nga maoy labing tataw nga imahen sa Bohol.

Kini aron ikaduso niini ang malungtaron nga turismo samtang nanalipod sa nagkadaiyang buhilaman ug ang kinatibuk-ang kalikopan sa nasampit nga lugar.

Segun sa una nga Proclamation 1037, sa kinatibuk-an nga lugar (contiguous) nga giyak-an sa mga susamag porma nga mga bungtod sa Batuan, Carmen ug Sagbayan, Bilar, Valencia ug Sierra Bullones, wala’y tugutan nga maghimo og bisag unsa nga mga pag-ugmad aron dili madaut ang talan-awon.

Kini usab nga Proklamasyon nagpaturok sa mga kagubot sa paggamit sa mga kayutaan nga una na nga natitulohan apan nakoridas dala sa nasampit nga balaod sa pagpanalipod.

May mga tag-iyahan og mga yuta sulod sa nadeklara nga CHPL nga una na nga nakatukod og nga permanente nga estraktura, mga kabasakan ug mga tamnanan nga na-apil na sa mga gidili nga buhat.

DUGANG PREOTEKSYON

Niini, si kanhi Presidente Gloria Macapagal-Arroyo milagda sa Proclamation 468 niadtong Septembre 26, 1994, nga nagdeklara sa mga kapatagan palibot sa mga kabungturan sa Chocolate Hills nga dili na apil sa national monument.

Kini nga kausaban sa nahauna nga proklamasyon nagtugot na sa pag-ugmad sa mga yuta sa tiilan ug palibot sa mga bungtod, ni si kinsa man ang naghupot sa katungod niini.

Kon ang yuta, natitulohan sa wala pa ang Proclamation 1037 nga nagdeklara sa usa ka lugar nga gipanalipdan na sa balaod, ang mga katungod ug interes sa mga tag-iya nga nakapatitulo niini, kasagaran tagdon gayud ug respetohon sa balaod, matud sa DENR sa iyang pamahayag kabahin sa Captain’s Peak and Resort.

Hinuon, kay ang pagka deklara sa usa ka lugar nga gipanalipdan na sa balaod, may giisip usab nga katungod ang mga tag-iya niini, ang mga tinugyanan gimanduan sa magpatuman sa mga regulasyon ug pagdili sa unsay buhaton sa paggamit sa titulado nga yuta ug sa mga pag-ugmad niini samtang naa sa sulod sa lugar nga naapil sa napanalipdan sa balaod, bisan pa kon kini gipanag-iya sa mga pribado nga molupyo.

Sa matag plano sa pag-ugmad, kini isangko sa DENR kinsa maoy nanguna sa pagpatuman sa Proklamasyon sa pagpanalipod ug sa gipalapdan nga Republic Act 7586 ug mas gipalapad pa sa RA 11038 o ang Expanded-National integrated Protected Areas Systems (e-NIPAS) Act nga ang Chocolate Hills nasukip.

Mismo ang Barangay Canmano, diin nagbarug ang Captain’s Peak, sa usa ka Resolusyon, nanghangyo sa lungsod nga palapdan ang dalan gikan sa Libertad Norte ngadto sa Canmano, nga moagi sa nasampit nga resort.

MAGBALANTAY NGA PAMB

Gawas sa DENR, ang balaod nagtumbok usab sa kamugnaan sa Protected Areas Management Bureau (PAMB) nga apilan sa mga kapitan sa kabarangayan diin nahimutang ang mga gipanalipdang natural nga talan-awon, mga mayor ug ang DENR, aron sila ang unang mosarap sa mga kaugmaran nga supak sa balaod sa protection.

Ang PAMB nga nakahatag sila og Resolution No 21, s. 2023 nga nag-endorso sa pagtukod sa Captains Peak Resortn human mainspeksyon ang pagtukod u gang pagpabalhin sa pasilidad ngadto sa patag.

Gimandu usab sa PAMB nga dili hilabtan ang wala itugot sa PAMB, pagmintinar lamang sa right of way, paghatag og saktong mga kanal, parkingan, pagtukod og Materials Recovery Facility, septic tanks ug sa pagkuha sa gikinahanglan nga mga permits.

Gawas niini, gimandu sa PAMB nga mobayad og P5 mil isip onetime nga administrartive fee ug P2.00 nga bahin sa matag turista nga mosulod.

Didto sa plano, ipahiluna sa DENR ang mga regulasyon ug mga pagdili aron dili mahinayak ang tag-iya, kay didto sa kuhaon niini nga Environmental Impact Statement (EIS), didto ilista ang mga pagdili ug mga regulasyon sa pagtukod.

Ang EIS maoy dokumento nga kuhaon sa mga tag-iya sa yuta sa dili pa sila kahatagan sa Environmental Compliance Certificate (ECC) sa ilang mga pag-ugmad sa lugar.

HABIG SA CAPTAINS PEAK

Wala pa usab magpagawas og pahayag ang kagamhanan sa Sagbayan, diin possible nga una nga nagkuha sa permit ang mga tag-iya sa resort sa pagtukod sa ilang mga estraktura nga mingsaka na sa mga kabungturan, supak sa balaod sa pagpanalipud niini.

Apan, sa iyang pahayag, ang tag-iya sa Captains Peak mipatin-aw nga ang pagtukod sa resort miagi sa makuti nga pagtuki ug mga gikinahanglang pagtugot gikan sa mga tinugyanan, lakip na ang DENR.

We have complied with all environmental regulations and have taken measures to minimize our ecological footpriont throughout the development process.

Wala man isulti sa DENR kon may EIS na ba ang Captains Peak, apan gibutyag niini nga ang resort nag operate nga wala’y ECC.

Kini gitataw sa DENR 7 sa usa ka pahayag sa interview sa usa ka rehiyonal nga pahayagan.

“In the case of the Captain’s Peak Resort, the DENR issued a Temporary Closure Order last Sept. 6, 2023 and a Notice of Violation to the project proponent last Jan. 22 for operating without an environmental compliance certificate (ECC),” saysay sa DENR.

Wala usab isulti sa DENR kon may EIS na ba ang Captains Peak.

GIPASIRAD-AN

Sa kaso sa Captain's Peak Resort, naghatag na ang DENR sa Temporary Closure Order niini niadto pang Septembre 6, 2023 ug ang Notice of Violation ngadto sa mga tag-iya sa proyekto niadtong Enero 22, 2024 tungod kay nag-bukas sila nga wala’y nakuha nga ECC, segun sa ilang pahayag.

Niadtong Marso 13, 2024, si Regional Executive Director (RED) Paquito Melicor mimando pinaagi sa Memorandum ngadto kang PENRO Ariel Rica aron magmugna og team nga maghimo og inspection sa Captain’s Peak alang sa pagsubay kon kini mingtuman ba sa Temporary Closure Order.

Ang DENR EMB magpabilin nga magmonitor niini, matud pa ni RED Melicor.

PAHAYAG NI GOBERNADOR AUMENTADO

Si Gobernador Erico Aristotle Aumentado mibutyag usab nga sa Septembre, 2023 pa lang, iya nga gipasubay ang pagtukod og resort sa Captain's Peak didto sa Chocolate Hills nga tua na sa Sagbayan, Bohol.

Kahinumduman nga ang Sagbayan, apil pa gihapon sa protected area.

Dugang sa gobernador, mi-adto na usab ug nag-imbestigar ang Sangguniang Panlalawigan Committee on Environment, ug nagduso na sa ilahang taho ug mga rekomendasyon.

Kauban usab sa gisubay sa SP niadtong panahona mao ang Bud Agta nga anaa sa Buenos Aires, sa Carmen.

“Isip magbalantay sa lalawigan, dili kita makatugot nga kini magpadayon,” matud sa opisyal nga pahayag sa gobernador nga gipagawas Marso 13.

“Atoa na nga gisugyot sa DENR ug sa PAMB (nga maoy natahasan nga motan-aw sa ingon niini nga pag-ugmad) nga usbon ang ilang palisiya aron maseguro nga ang bisan unsa nga trabahoon sulod sa Chocolate Hills Protected Landscape nga wala mahitugma sa pagkatudlo sa Bohol sa United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (UNESCO) isip kalakip sa Global Geopark, kinahanglang dili tugotan,” tataw ni Aumentado.

Nunot niini, iyang gipadayag nga kini iyang isang-at ngadto sa kalihim sa DENR, aron magiyahan ug matudlo-an ang Bohol sa angayan nga buhaton, kalabut niini.

Sa mga pamahayag sa mga natungdan, dagway og may gibarugan usab sila nga mga punto.

Apan ang wala paghaum sa mga balaod, lagda ug ang sistema sa burokrasya sa nasud, possible nga nagbisbis usab sa mga linsok nga motubo taliwala niining mga lutak sa balaod, nga sama sa ang linsok mamahimong dagkong kahoy unya, kini makalumpag sa mga institusyon nga nagpatuman niini.

Pila pa kaha ka kaso sa pagsupak sa mga balaod ang manglutaw sa sunod nga mga adlaw? (rahc/PIABohol)